Hors Normes, een ontroerende film over autisme
door Aaltje van Zweden
Met betraande ogen kijk ik naar het scherm, ik heb in geen jaren meer gehuild bij een film. Joseph, een jonge man met autisme, zit op de bank naast zijn moeder. Wanhopig vraagt zij zich af wat er met haar kind zal gebeuren als zij er niet meer is. ‘Als hij dan maar niet opgesloten wordt, want dan maak ik ons maar liever meteen van kant’ zegt zij tegen inspecteurs die haar ondervragen. ‘Toen hij klein was vond iedereen hem schattig, maar nu hij groot is wil niemand hem hebben’. In een volgende scene zijn de inspecteurs in gesprek met een in witte jas gestoken dokter; ‘Autisme is paradoxaal, hoe complexer je bent hoe meer kans je hebt om nergens terecht te kunnen. Instellingen selecteren; kwijl je, ben je agressief dan nemen zij je niet.’
In de film HORS NORMES vertellen de filmmakers Éric Toledano en Olivier Nakache, bekend van de film Intouchables een ook voor ons land actueel verhaal. Wouter Staal, psychiater en hoogleraar autisme spectrumstoornissen schrijft in zijn artikel ‘Onder druk reageert iederéén star’ uit NRC van 7 juni jl. dat in Nederland mensen met zwaar autisme de dupe zijn van de marktwerking in de zorg. Klik hier voor het artikel. Ik lees dat er in Nederland iedere dag twee kinderen worden geboren die behoren tot een groep van duizenden vergeten mensen, mensen met zwaar autisme. Doordat lichtere gevallen effectiever behandeld kunnen worden zijn er weinig mensen meer die in deze groep investeren, immers met een behandeling die helpt kun je scoren bij de financiers.
In de film spelen autistische jongeren zichzelf, dat is waarachtig en ontroerend. Joseph wordt gespeeld door Benjamin Lesieur, een jonge acteur met autisme. Hij is cliënt van ‘Le Silence des Justes’, een centrum in Parijs voor zwaar autistische kinderen en jongeren gericht op zoveel mogelijk meedoen in de samenleving. Joseph wil graag werken, maar heeft de neiging zichzelf en anderen te bezeren. In de metro trekt hij het liefst aan de noodrem en moet dan ook telkens weer uit handen van de spoorwegpolitie gered worden. Voor Joseph is ‘Le Silence des Justes’ de laatste optie. Stéphane Benhamou oprichter van het centrum gaat op onconventionele wijze door het vuur voor ‘zijn’ kinderen. Daardoor heeft zijn centrum in de loop der jaren een unieke plek in het Parijse zorglandschap gekregen. Maar omdat hij zich niet aan de regels houdt heeft de inspectie voor volksgezondheid een onderzoek ingesteld en wordt het centrum met sluiting bedreigd. Dit is helaas op de werkelijkheid gebaseerd.
Eigenlijk gaat HORS NORMES niet over autisme maar over de waarde van diversiteit en medemenselijkheid en daarom is het ook de perfecte kerstfilm die iedereen zou moeten zien. De film sluit af met de dansuitvoering uitgevoerd door cliënten van het centrum. De scene is in al zijn ontroerende schoonheid een perfecte weergave van de boodschap van de film. Als Joseph aan het einde van de choreografie terug gaat naar het midden van de cirkel waar hij om heen danste en verstild onder de felle lichten in het centrum van de aandacht staat, is hij symbool voor deze groep kwetsbare kinderen die wij nooit mogen vergeten.